TÜRK DENİZALTICILIK TARİHİ

HALİÇ’TEKİ TİMSAH

  06-06-2008     

            1719 yılının sonbaharında, Haliç’de sandal sefası yapanların bakışları suların köpürmeye başladığı yere doğru çevrilir. Sandallardaki hareketsizlik mavi sulardan dev gibi bir timsahın çıkmasıyla paniğe dönüşür. Kollarıyla küreklere asılanlar bir an önce kıyıya ulaşma çabasında iken, sahilde toplanan İstanbullular korku içinde birbirlerine canavarı gösterirler.

            Aynalıkavak Kasrı’nın önüne gelen timsah, burada suya dalar ve gözden kaybolur. O gün, dönemin Padişahı III.Ahmet’in, oğulları Süleyman, Mehmet, Mustafa ve Beyazıt’ı 5.000 fakir çocuk ile sünnet ettirişinin 13 ncü günüdür... Ve timsah, Padişahın çocuklarıyla oturduğu kasrın önünde yeniden su üstüne çıkar. Halk, timsahın açılan ağzından 5 çenginin başlarında pilav ve zerde tepsileri ile çıkışını şaşkınlıkla izler.

            Tüm bu olup bitenlerin mucidi, sarayın Baş Mimarı İbrahim Efendi’den başkası değildir. İbrahim Efendi, sünnet düğününün dillere destan olması ve yüzyıllar sonra da konuşulması için timsah şeklinde bir denizaltı yapmayı düşünmüştür.

            Belki de, tarihte ilk kez bir denizaltının bu kadar çok kişi ile yüzdürüldüğü ilk deneme olan İbrahim Efendi’nin gösterisi, Levni’nin minyatürleriyle resimlenmiş olan şair Seyid Vehbi Hüseyin’in “Surname”’sinde yer alır.

CUMHURİYET DÖNEMİ ÖNCESİ

             1876 yılında 34 ncü Osmanlı Padişahı olarak tahta geçen II.Abdülhamit’in devrinde, III.Selim ve II.Mahmut devirlerindeki batılılaşma hareketleri ve batılı milletler ile her sahadaki işbirliği idame ettirilememiş, gerileme devam ederek Osmanlı İmparatorluğu çözülmeye başlamış ve hudutları daralmıştır. İmparatorluğun uzun yıllar eyaletimiz olan yerlerinde isyanlar çıkarılmış ve buralarda yaşayanlar bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.

            Bu yüzyılda Avrupa’da süren Rusya, Almanya, Avusturya, Fransa ve İngiltere rekabeti, 33 yıllık II.Abdülhamit devrinde, bu devletleri bize bazen dost ve bazen de düşman yapmıştır.

            II.Abdülhamit Devri’nde Osmanlı İmparatorluğu’nun parçalanması, 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi neticesinde Rusya ile yapılan Ayastafanos ve aynı yıl bütün Avrupa devletleri İle yapılan Berlin Antlaşmaları ile başlamıştır

            1866’da başlayan ve daha sonra şiddetlenen birçok Girit İsyanı sonucunda Rum halkına bazı haklar tanınmıştır. 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi yenilgisi, aleyhimize birçok hakların daha Rumlar’a tanınmasına neden olmuştur. Fakat bununla yetinmeyen Rumlar ile Türk halkı arasında birçok kanlı olaylar meydana gelmiştir. Bu arada Yunanlılar’ın Türkiye’deki Rumlarla işbirliği yaparak İstanbul üzerine yürüyecekleri söylentisi üzerine seferberlik hazırlıklarına başlanmıştır. 1886 yılı başında çıkan bir İrade-i Seniye (Padişah Emri)’de, “İngiltere’nin teşviki ile Yunanlılar’ın pek yakında Osmanlılar aleyhinde kıyam edeceği, bu sebepten iki denizaltı gemisi sipariş edildiği” yazılıdır.

            Bu siyasi ortamda, Yunanistan’ın, bir İngiliz mühendisin dizaynı olan İsveç yapımı “NORDENFELT-1” denizaltısını alması üzerine, Padişah II.Abdülhamit, devrin devlet adamlarını da harekete geçirerek, “NORDENFELT-1”’den daha gelişmiş olan “NORDENFELT 2” ve “NORDENFELT 3” isimli botları sipariş vermiştir. Bu botlar, ilk bottan daha büyük (96 kadem), seyir sığası ve sürati de daha fazladır. Silahları 1 yerine 3 Whitehead Torpidosu, 1 yerine 2 Nordenfelt Seri Ateşli Topu’dur. Mürettebatı da 3 yerine 5 kişidir.

            6 Eylül 1886 ve 4 Ağustos 1887 tarihlerinde Taşkızak Tersanesi’nde montaj çalışmaları tamamlanan, “ABDÜLHAMİT” ve “ABDÜLMECİT” isimlerini alan denizaltılarının ücreti, padişahın kişisel parasıyla ödenmiştir.

            Türk Denizaltıcılığı’nın nüvesini teşkil edecek olan bu iki denizaltı, devletin başındaki ileriyi gören yöneticilerin gayretleriyle alınmıştır. Türk’ün, yeniyi öğrenme, geliştirme azim ve iradesiyle inşa edilen bu iki denizaltı, ilk kez kullanılmalarına, emniyetsiz olmalarına ve tecrübe edildikçe aksaklıkları görülmesine rağmen, cesaretle denenmiş ve kullanılmıştır. Görülen aksaklıklar düzeltilerek daha iyiye ulaşılmıştır.

            Yedi bölmeden oluşan ilk denizaltı gemilerinde kule mevcut olmayıp, bir cam küre bulunmakta idi. Hedef buradan gözetlenir ve yaklaşılırdı. İlk dalışlarını Haliç’de, ilk torpido atışlarını Üsküdar önlerinde yapan bu botlar, Dünya Denizaltıcılık Tarihi’nde ilk torpido atan denizaltılardır. Atış sonrası dengeleri bozulan bu botlarda yapılan tadilatlar, İzmit Körfezi’nde, SELANİK Vapuru’na yapılan atışlarda denenmiş ve sorun giderilmiştir. Denizaltılar, tecrübe seyirlerini tamamlayarak 22 Mart 1888’de Donanma’ya katılmışlardır.

            Ne yazıktır ki, dünya bahriyelerinin başında gelen denizaltıcılığımız, Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasına paralel olarak çökmüş, mali sıkıntılar ve idari yolsuzluklar, bu kıymetli gemilerin üzerinde çalışma imkanlarını dağıtmış ve denizaltı gemileri Haliç-Sütlüce’deki salaşlarına çekilerek çürümeye bırakılmışlardır. Böylece ilk denizaltı gemilerimiz, I.Dünya Harbi’nde düşman donanmasının Çanakkale Boğazı’nı zorlama teşebbüsünden çok önce, 1910 yılında kullanılamaz duruma geldiklerinden hizmetten çıkarılmışlardır.

            20 nci yüzyılın başında, 1897 Türk-Yunan Harbi’nden alınan derslere paralel olarak, güvenilir bir silah olan denizaltı silahının satın alma çabalarına yine II.Abdülhamit zamanında girişilmiştir. 1904 yılında Yzb. Rauf Bey (ORBAY) önce İngiltere’ye, olumlu cevap alamadığından müteakiben A.B.D.’ne gitmiş, HOLLAND ve LAKE tipi denizaltıları görmüş, HOLLAND tipi denizaltı gemilerinin boğazların savunmasında faydalı olacağını önermesine rağmen hiçbir sonuç çıkmamıştır. 1910 yılında Fransa, İtalya, Avusturya ve Almanya’ya gönderilen inceleme heyetinin verdiği raporlar ile Fransız denizaltı gemileri önerilmiş, 1914 yılında Fransa’ya iki denizaltı gemisi siparişi verilmiş, ancak, kızağa konulan ve tayin edilen Komutanları (Yzb. Mehmet Şükrü (Amiral Şükür OKAN) ve Mehmet Nail (ADSIZ)) Fransa’ya gönderilen gemilerin alınmasına, I.Dünya Harbi’nin ilanı engel olmuştur.

            I.Dünya Harbi’ne denizaltı gemimiz olmaksızın katılınmıştır. 1915 yılında Marmara’ya sızan, geri dönmek için Ege’ye açılırken Çanakkale’de top atışına maruz kalarak periskobu parçalanan ve satha çıkmak zorunda kalan Fransız “TURQUOISE” denizaltı gemisine el konulmuştur. Bu gemi harp süresince “MÜSTECİP ONBAŞI” adı ile hizmet vermiş, harp sonrası Fransızlar tarafından geri alınmıştır.

            I.Dünya Harbi’nde, 1917 yılında, müttefikimiz olan Almanlar 10 denizaltı gemisi vereceklerini söylemişler, hatta bunların üzerine Ay Yıldız işaretlerimizi koymuşlar ise de, böyle bir şey olmadan harp bitmiştir.

            Cumhuriyet’in kurulmasına kadar geçen sönük denizaltıcılık döneminde, personel yetiştirme faaliyetlerine önem verilmiştir. İlk denizaltıcı personelimizin (6 Subay) katıldığı nüve Denizaltıcılık Kursu, 5 Şubat 1915 tarihinden itibaren Almanya’da “VULCAN” isimli Denizaltı Ana Gemisi’nde verilmiştir. Türkiye’de ilk Denizaltı Subay Kursu, 01 Mart 1917 tarihinde, Almanya’da kurs gören Subayların öğretmenliğinde, İstanbul Hasbahçe’deki Aynalı Kavak Kasrı’nda açılmış, bu kursu gören Subaylar, Aman denizaltılarında staj yapmak üzere 1918 yılında Almanya’ya gönderilmişlerdir. Eylül 1917 tarihinde açılan 2 nci ve 1918 yılında açılan 3 ncü ve 4 ncü Denizaltı Subay Kurslarına “AYDINREİS” Gambotu’nda başlanılmış, Almanya’da devam edilmiştir.

CUMHURİYET DÖNEMİ

            Denizaltıcılık tarihimizin 5 nci, Cumhuriyet Dönemi’nin ilk Subay-Astsubay-Er Denizaltı Kursları, 1926 yılında Divanhane’de, şimdiki Kuzey Deniz Saha Komutanlığı binasında açılmıştır. Daha sonra bu kurslar, Kasımpaşa’da Camialtı arkasındaki binaya alınmıştır. 5 nci kurstan itibaren tüm kurslar Türkiye’de verilmiştir. Bundan sonra “PREVEZE” ve “SAKIZ” Gambotları’nda verilen Denizaltı Kursları, 1936-1949 yılları arasında “ERKİN” Denizaltı Ana Gemisi’nde, 1949-1955 yılları arasında Heybeliada’da Denizaltı Ve Dalgıç Kurslar Müdürlüğü’nde verilmiş, 1955-1958 yılları arasında yeniden “ERKİN” Denizaltı Ana Gemisi’nde açılan Denizaltı Kursları, 1958 yılında “ERKİN”’de başlayan ve Denizaltı Gemileri Eğitim Merkezi’nde biten 34 ncü kurstan itibaren 17 Ağustos 1999 tarihinde meydana gelen Marmara Depremi’nden sonra yıkılan Denizaltı Eğitim Merkezi Komutanlığı binasında verilmeye başlanmıştır.

            Cumhuriyet Dönemi’nde ilk denizaltı alma teşebbüsü, 1924 yılında yapılmıştır. Üç kişilik bir heyet Fransa, Hollanda ve İsveç’e giderek gemileri tetkik etmiş, ülkenin ticari ilişkileri de gözönünde tutularak Hollanda’dan denizaltı alınmasına karar verilmiştir.

            1925 yılı sonlarında Hollanda’nın Feijenoord Tezgahları’na ısmarlanan, 519 ton suüstü ve 674 ton sualtı tonajında olan iki denizaltı gemisi, her türlü dalış tecrübeleri de yapılmış olarak, 1928 yılında yabancı bayrak altında yabancı personel ve Türk nüve personeli ile Türkiye’ye gelmiş, “I.İNÖNÜ” ve “II.İNÖNÜ” isimlerini alarak 9 haziran 1928 tarihinde Dolmabahçe önlerinde yapılan tören ile Donanma’ya katılmıştır. Bu gemilere Türkiye ve Almanya’da kurs gören Subaylar atanmış, Genelkurmay Maşkanı Mareşal Fevzi ÇAKMAK’ın da bulunduğu ilk dalışları 25 Temmuz 1928 tarihinde Moda önlerinde başarılı bir şekilde yapılmıştır. Cumhuriyet döneminin ilk denizaltı gemileri “I.İNÖNÜ” ve “II.İNÖNÜ”, 1948 yılına kadar hizmette kalmıştır.

            Denizaltılar önce Torpidobot Filotilla Komodorluğu’na bağlanarak Erdek’de üslenmişler, gemilerin aborda olması ve personelinin kalması için “MUİN-İ ZAFER” Zırhlı Korveti, Denizaltı Ana Gemisi olarak denizaltı birliğine verilmiştir. İlk Denizaltı Kursu’nun açıldığı “AYDINREİS” Gambotu, Komutanlık Karargahına ve Kurs Subaylarına tahsis edilmiştir. Karada karargah, Kasımpaşa’da 5 nci kursun açıldığı binada kurulmuştur.

            Denizaltılar, 12 Şubat 1929 tarihinde Donanma Komutan Vekili Yarbay Şükrü’nün (Amiral Şükür OKAN) emrinde kurulan Tahtelbahir Gemileri Komutanlığı’na bağlanmıştır. Bu tarihten itibaren Denizaltı Filosu, Komutanlık olarak önce kısmen daha sonra tamamen müstakil bir birlik haline gelmiştir 

            Denizaltı Filosu Karargahı, 1928-1960 ve 1967-1969 yılları arasında Denizaltı Ana Gemileri’nde faaliyetini sürdürmüştür. Denizaltı Filosu Karargahı’nı da bünyesinde taşıyan Denizaltı Ana Gemileri; “AYDINREİS” Gambotu, “MUİN-İ ZAFER” Zırhlı Korveti, “SAKIZ” Gambotu, “MARMARA” gemisi, “SAKARYA” gemisi, “ERKİN” (Ex. “TRIER”) gemisi (27 Temmuz 1936-25 Kasım 1960) ve “ERKİN-2” (“M/V TRABZON”) gemisi (11 Ekim 1967-Ekim 1969)’dir.

            1929 yılında İtalya ile yapılan anlaşma gereğince Trieste civarındaki Monfalcone Tezgahları’na sipariş edilen iki denizaltı gemisinden “SAKARYA” Hücum Denizaltı Gemisi; 740 ton suüstü, 970 ton sualtı, “DUMLUPINAR” Mayın Denizaltı Gemisi; 1016 ton suüstü, 1240 ton sualtı tonajında idi. 1931 yılında İtalyan bayrağı altında İtalyan personeli ve Türk nüve personeli ile Türkiye’ye gelen bu iki denizaltı gemimiz, 6 Kasım 1931 tarihinde Dolmabahçe önlerinde yapılan tören ile Donanma’ya katılmış, 1949 yılına kadar hizmette kalmıştır.

            1935 yılında, Versailles Antlaşması gereğince denizaltı bulunduramayan Almanya’nın, denizaltıcılık stajlarını yapmaları için gönderdiği, içlerinde  Gv.Alb. Dönitz (Amiral Dönitz)’in de bulunduğu Denizaltıcı Subaylar, Erdek’de “II.İNÖNÜ” denizaltı gemisinde staj yapmışlardır.

            1936 yılında, Alman Germania Werft Firması, İspanya-Cadiz’de Echevarriceta Tezgahları’nda İspanya için inşa edilmekte olan “E1” isimli denizaltıyı İspanyol iç harbi nedeniyle satışa çıkarmış, alınmasına karar verilen bu denizaltıya 29 Aralık 1936 tarihinde İspanya-Valencia’da Türk Sancağı çekilerek “GÜR” adı verilmiştir. “GÜR”, Türk bayrağı altında Alman personel ve Türk nüve personeli ile Türkiye’ye gelmiş, 1949 yılına kadar hizmette kalmıştır.

            Aynı yıl Alman Germania Werft Firması’na ikisi Alman Krupp Tersaneleri’nde, ikisi Taşkızak Tersanesi’nde inşa edilmek üzere 4 AY sınıfı denizaltı siparişi verilmiştir. İsimleri ulu önder ATATÜRK tarafından verilen bu gemilerden; 934 ton suüstü ve 1210 ton sualtı tonajında olan Hücum Denizaltıları “ATILAY” ve “YILDIRAY” Taşkızak Tersanesi’nde, aynı tonajda olan hücum denizaltısı “SALDIRAY” ile 1044 ton suüstü ve 1357 ton sualtı tonajında olan Mayın Denizaltısı “BATIRAY” Almanya’da inşa edilmiştir.

            “ATILAY”, 19 Mayıs 1939 tarihinde Haliç’de denize indirilmiştir.

            Almanya’da inşa edilen “SALDIRAY”, Alman bayrağı altında, harp öncesi siyasi gerginlik nedeniyle yeterli Alman personel bulunamadığından Türk personele de sorumlu görev verilerek Türkiye’ye getirilmiş ve 5 Haziran 1939 tarihinde Haliç’de yapılan tören ile Donanma’ya katılmıştır.

            “YILDIRAY” ise 28 Ağustos 1939 tarihinde Haliç’de denize indirilmiş, ancak harbin başlaması üzerine Alman mühendislerin Türkiye’den ayrılması ve iki ana dizelinin henüz yurda gelmemesi nedeniyle inşası yarım kalmıştır. 1940 yılında Gölcük Tersanesi’ne getirilen ve dizelleri 1944 yılında gelen “YILDIRAY”, 15 Ocak 1946 tarihinde hizmete girebilmiştir. Denizaltıcılık tarihimizde, yeni ve inşaatı Türk işçisinin eliyle tamamlanmış ve hiçbir yabancı uzman olmadan tamamiyle Türk personel tarafından tecrübeleri yapılmış ilk denizaltı gemisi “YILDIRAY”’dır.

            Yine Almanya’da inşa edilen “BATIRAY”’a harp nedeniyle Almanya tarafından el konulmuş, “UA” ismi ile 20 Eylül 1939 tarihinde Alman Donanması’nda hizmete girerek II.Dünya Harbi’ne katılmıştır. 3 Mayıs 1945 tarihinde Kiel Tersanesi’nde iken kendi kendini batırmıştır.

            “ATILAY”, 14 Temmuz 1942 tarihinde Çanakkale Boğazı çıkışında mayına çarparak batmış, 6 Subay, 17 Astsubay ve 16 Er olmak üzere 39 denizaltıcı şehit olmuştur.  “SALDIRAY” ve “YILDIRAY” 1958 yılına kadar hizmette kalmıştır.

            1939 yılında İngiltere’ye, Barrow-in-Furness’deki Vickers Armstrong Tezgahları’na, REİS sınıfı olarak isimlendirdiğimiz 4 denizaltı siparişi verilmiştir. 1941 yılında, gemileri yurda getirmek üzere görevlendirilen 4 denizaltı gemisinin personelinin (19 Subay, 63 Astsubay ve 68 Er) bulunduğu REFAH şilebinin, 23 Haziran 1941 tarihinde, İtalyan denizaltısı “GONDINA” tarafından atılan torpido ile batırılması ve denizaltıların personelinin şehit olmaları nedeniyle, gemilerin İngiliz personel ile getirilmesi için anlaşmaya varılmıştır. (Refah Faciası’nda şehit olanlar; 15 Deniz Subayı, 16 K.H.O. Öğrencisi, 48 Deniz Astsubayı, 63 Deniz Eri ve 25 gemi personeli olmak üzere toplam 167 kişidir.)

            İngiliz personel ile Türkiye’ye getirilen iki denizaltı gemimizden “ORUÇREİS”; 9 Mayıs 1942, “MURADREİS”; 25 Mayıs 1942 tarihlerinde İskenderun’da yapılan törenler ile Donanma’ya katılmıştır. Harp nedeniyle İngiltere tarafından müsadere edilen iki denizaltı gemimizden “BURAKREİS”; “HMS P.614” ismi ile II.Dünya Savaşı’na katılmış, harp sonrası 1945 yılında geminin verilmesi için anlaşma yapılmıştır. Overholü yapılan “BURAKREİS”’e 19 Ocak 1946 tarihinde Glascow Dunoon’da Türk sancağı çekilmiştir. “ULUÇALİREİS” ise; “HMS P.615” ismi ile II.Dünya Savaşı’na katılmış, ancak 18 Nisan 1943 tarihinde “U.123” Alman denizaltısı tarafından Batı Afrika açıklarında batırıldığından donanmamıza katılması mümkün olmamıştır. Bu denizaltı gemileri 1958 yılına kadar hizmette kalmıştır.

TÜRK DENİZALTICILIĞINDA YENİ BİR DÖNEM

            II.Dünya Harbi’nden sonraki Türk Denizaltıcılığı; 1948 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin, Truman Doktrini Ve Marshall Yardımı çerçevesinde Türkiye’ye FİLO Tipi (FLEET Type) 4 denizaltı gemisi verme kararı ile yeni boyutlara ulaşmıştır. Asıl sınıfı GATO olan bu denizaltılar, yapılan tadilat ve değişiklikler ile BALAO ve TENCH alt sınıf isimlerini almışlardır.

            “TCG I.İNÖNÜ” (D-1)(S-17)(S 330)                     (Ex. “USS BRILL” (SS 330)),

            “TCG II.İNÖNÜ” (D-2)(S-18)(S 331)                    (Ex. “USS BLUEBACK” (SS 326)),

            “TCG SAKARYA” (D-3)(S-19)(S 332)                 (Ex. “USS BOARFISH” (SS 327)),

            “TCG GÜR” (D-4)(S-20)(S 334)                           (Ex. “USS CHUB” (SS 329))

 ilk FİLO Tipi denizaltı gemilerimiz olarak Amerikalı personel ve Türk nüve personel ile Türkiye’ye getirilmiştir. 23 Mayıs 1948 tarihinde İzmir’de yapılan tören ile Türk sancağı çekilen bu denizaltılarımızdan “TCG I.İNÖNÜ” 12 Ağustos 1972, “TCG II.İNÖNÜ” 20 Kasım 1973, “TCG SAKARYA” ve “TCG GÜR” 12 Aralık 1975 tarihlerine kadar hizmette kalmıştır. “TCG II.İNÖNÜ”, 1973-1975 yılları arasında da “CERYAN BOTU NO.2” (Y-1241) olarak hizmet vermiş, “TCG SAKARYA” ve “TCG GÜR”, 28 Şubat 1976 tarihinden itibaren “TCG ATILAY” (S 347) ve “TCG SALDIRAY” (S 348)’ın yatak gemisi görevinde bulunmuştur.

            1950 yılında, Marshall Yardımı’ndan iki denizaltı gemisi daha alınmıştır. Bu gemiler, “Şnorkel Sistemi”’ne sahip ilk denizaltılarımız olmuşlardır.

            “TCG ÇANAKKALE” (D-5)(S-21)(S 333)                (Ex. “USS BUMPER” (SS 333)) ve

            “TCG DUMLUPINAR” (D-6)                                 (Ex. “USS BLOWER” (SS 325))’a

16 Kasım 1950 tarihinde New London Denizaltı Üssü’nde yapılan devir teslim töreninde Türk sancağı çekilmiştir. Aynı zamanda bu iki denizaltımız, tamamı Türk personel ile Türkiye’ye gelen ilk denizaltılarımızdır “TCG DUMLUPINAR”, bir NATO Tatbikatı’ndan dönerken 4 Nisan 1953 tarihinde Çanakkale Boğazı Nara Burnu önlerinde İsveç Bandıralı NABOLAND şilebi ile çarpışarak batmıştır. (“TCG DUMLUPINAR” denizaltısında; 7 Subay, 35 Astsubay ve 39 Er olmak üzere 81 denizaltıcı şehit olmuştur.) “TCG ÇANAKKALE”, 4 Mayıs 1972 tarihine kadar hizmette kalmış, 1972-1976 yılları arasında da “CERYAN BOTU NO.1” (Y-1240) olarak hizmet vermiştir.

            Denizaltı Batarya İmla Gemisi “TCG IŞIN” (Y-1230), 17 Mart 1943 tarihinde hizmete girmiş, 4 Mayıs 1972 tarihinde hizmet dışına ayrılmıştır.

            Denizaltı Kurtarma Gemisi “TCG KURTARAN” (A 584) (Ex. “USS BLUEBIRD”) 25 Ağustos 1950 tarihinde hizmete girmiş, 15 Eylül 2000 tarihinde hizmet dışına çıkarılmıştır.

            Denizaltı Onarım Gemisi “TCG BAŞARAN” (A 582) (Ex. “USS PATROCLUS” (ARL-19))’a 15 Kasım 1952 tarihinde Charleston’da yapılan tören ile Türk sancağı çekilmiş, Türkiye’ye intikalinden sonra Denizaltı Filosu Komutanlığı kuruluşuna alınmıştır. Tamir ve Onarım Gemisi olarak denizaltılarımızın küçük çaplı onarım işlerini yapan “TCG BAŞARAN” torpido atışlarında hedef gemisi olarak da görev yapmıştır. 22 Nisan 1993 tarihinde hizmet dışına ayrılmıştır.

            1954 yılında, Amerikan Askeri Yardımı’ndan Türkiye’ye verilen iki gemiden “TCG PREVEZE” (D-7)(S-22)(S 340) (Ex. “USS GUITARRO” (SS 363))’ye 7 Ağustos 1954, “TCG CERBE” (D-8)(S-23)(S 341) (Ex. “USS HAMMERHEAD” (SS 364))’ye 23 Ekim 1954 tarihlerinde San Diego’da yapılan devir teslim törenlerinde Türk sancağı çekilmiştir. Yurdumuza hareket eden gemilerden “TCG PREVEZE”, 6 Ekim 1954 tarihinde Panama Kanalı’nı geçen ilk Türk harp gemisi ve denizaltı gemisi olmuştur. Türk personel ile Türkiye’ye gelen her iki denizaltı gemimiz de, 4 Mayıs 1972 tarihine kadar hizmette kalmıştır. “TCG PREVEZE”, bu tarihten itibaren “CERYAN BOTU NO.4” (Y-1243) olarak hizmet vermiştir. (Yelkeni de Marmara Depremi’nde hasar görünceye kadar Denizaltı Filosu Komutanlığı’ndaki Preveze Korusu’nda FLEET Type denizaltıları temsil etmek üzere bir anıt olarak muhafaza edilmiştir.)

            1958 yılında, Amerikan Donanması’nın faal hizmetinde bulunan “USS BERGALL” (SS 320)’a; 17 Ekim 1958 tarihinde İzmir’de yapılan devir teslim töreninde Türk sancağı çekilmiş, “TCG TURGUTREİS” (S-24)(S 342) adı ve borda numarası ile askeri yardım kapsamında verilen 9 ncu FİLO Tipi denizaltı olarak Donanma’ya katılmıştır. “TCG TURGUTREİS” 5 Nisan 1983 tarihine kadar hizmette kalmıştır. Daha sonra da “CERYAN BOTU NO.6” olarak hizmet vermiştir.

            Bu denizaltılar; II.Dünya Harbi’ne katılmış ve harpte başarılı görevler icra etmiş denizaltı gemileridir.

            Gemilerin 1948 yılından itibaren yurda gelişinden sonra overholleri ve batarya değişimleri Amerika’dan uzman personel getirilerek Gölcük Tersanesi’nde yapılmıştır. 1952 yılından itibaren bu denizaltılar, gelişen teknolojinin getirdiği yeni cihazların monte edilmesi, “Şnorkel Sistemi”’nin uygulanması ve mukavim tekne overhollerinin yapılabilmesi maksadıyla Amerika’ya gitmişlerdir. Bu maksatla Türkiye’den Amerika’ya gidip dönen ilk denizaltımız “TCG II.İNÖNÜ”’dür. Bu yıllarda, “Şnorkel Sistemi” olmayan ilk 4 gemimize de “Şnorkel Tadilatı” yapılmıştır. 1957 yılından itibaren, ikinci kez overhol maksadıyla Amerika’ya giden bu gemilerimizin periskopları ve radar direği de kapanarak köprüüstü bölümleri son haline getirilmiştir. 1964 yılından itibaren, overhol zamanı gelen “TCG ÇANAKKALE”’den başlayarak denizaltıların mukavim tekne overhollerinin de Gölcük Tersanesi’nde yapılmasına başlanmıştır.

            1955 yılında, Cumhurbaşkanı Celal BAYAR’ın “TCG SAVARONA” Okul Gemisi ile Pakistan’ı ziyaretine iki muhrip ve iki denizaltı refakat etmiştir. Bu seyirde 7 Şubat 1955 tarihinde Süveyş Kanalı geçilmiştir. “TCG SAVARONA”’ya refakat eden “TCG SAKARYA” ve “TCG CERBE” Süveyş Kanalı’nı geçen ilk denizaltılarımız olmuştur.

            Pakistan Donanması’nın Aralık 1957 tarihinde Hint Okyanusu’nda icra ettikleri Hilal (Crescend) Tatbikatı’na, Türk Donanması’ndan “TCG GÜR” ve “TCG II.İNÖNÜ” denizaltı gemileri iştirak etmiştir.

            Denizaltıcı personelin eğitimleri için 1959 eğitim yılında tamamlanan ve halen eğitimlerin sürdürüldüğü eğitim kompleksi; “Denizaltı Gemileri Eğitim Merkezi Kumandanlığı” olarak hizmete girmiştir. Her geçen gün ilave tesisler ve laboratuarlarla büyüyen ve gelişen Eğitim Merkezi, 1969 yılında “Denizaltı Eğitim Merkezi Komutanlığı” adını almıştır.

            1960 yılında, Amerikan Askeri Yardımı’ndan Türkiye’ye verilen iki gemiden “TCG PİRİREİS” (S 343) (EX. “USS MAPIRO” (SS 376))’e 18 Mart 1960, “TCG HIZIRREİS” (S 344) (EX. “USS MERO” (SS 378))’e 20 Nisan 1960 tarihlerinde California Sanfrancisco Tersaneleri’nde yapılan devir teslim törenlerinde Türk sancağı çekilmiştir. Türk personel ile Türkiye’ye gelen “TCG PİRİREİS” 20 Kasım 1973, “TCG HIZIRREİS” 9 Ekim 1980 tarihine kadar hizmette kalmıştır. “TCG PİRİREİS”, 1973-1975 yılları arasında “CERYAN BOTU NO.3” (Y-1242), “TCG HIZIRREİS”, 1979-1980 yıllarında “CERYAN BOTU NO.5” olarak hizmet vermiştir.

            “TCG TAKİP-1” (Y-1052) (Y-98), Gölcük Tersanesi’nde inşa edilmiş ve 27 Ağustos 1961 tarihinde Donanma’ya katılmıştır. O tarihten itibaren Deniz Ordonat Merkezi Komutanlığı kuruluşuna dahil edilen “TCG TAKİP-1”, 28 Ekim 1972 tarihinde Denizaltı Filosu Komutanlığı kuruluşuna alınmış, 16 Mart-10 Ekim 1973 tarihleri arasında Kdz.Ereğli’de konuşlandırılmıştır. Torpido takip, yakalama ve transfer görevlerini yerine getirmekte olan “TCG TAKİP-1”, halen hizmettedir.

            Denizaltı Ana Gemisi “ERKİN” (Ex. “TRIER”)’in (27 Temmuz 1936-25 Kasım 1960) hizmet dışına ayrılmasından, Türkiye Denizcilik İşletmeleri’nden satın alınan TRABZON yolcu gemisine “ERKİN-2” adı verilerek Denizaltı Filosu Karargahı ve Denizaltı Ana Gemisi olarak tahsis edilmesine kadar Denizaltı Filosu Komutanlığı Karargahı sırasıyla; 02 Haziran 1961’e kadar 17 Ağustos 1999 tarihinde meydana gelen Marmara Depremi’nden sonra yıkılan Denizaltı Eğitim Merkezi Komutanlığı binasında, 02 Haziran 1961-30 Mayıs 1966 tarihleri arasında Denizaltı Filosu Komutanlığı olarak inşa edilen ancak daha sonra Yıldızlar Suüstü Eğitim Merkezi Komutanlığı olan ve Marmara Depremi’nde yıkılan binada, 30 Mayıs 1966-11 Ekim 1967 tarihleri arasında yakın geçmişe kadar Deniz Ordonat Merkezi Komutanlığı olarak kullanılan binada faaliyetini sürdürmüştür.

            Daha sonra “ERKİN-2” (11 Ekim 1967-Ekim 1969) gemisine geçen Denizaltı Filosu Komutanlığı Karargahı, bu geminin Çıkarma Filosu Komutanlığı’na tahsis edilmesi üzerine Ekim 1969’da tekrar Denizaltı Eğitim Merkezi Komutanlığı binasına taşınmıştır.

            Daimi nitelikteki bir Denizaltı Filosu Komutanlığı Karargah Binası için yapılan çalışmalar çerçevesinde Norveç Denizaltı Filosu Karargahı’nın mimari yapısı örnek alınarak, 1971 yılında denizaltıcı personel tarafından emanet inşaat yolu ile denizaltı iskelesi gerisinde bir binanın yapımına başlanmıştır. Kısa sürede inşaatı tamamlanan bu bina, 06 Ağustos 1971 tarihinden beri Denizaltı Filosu Komutanlığı Karargahı olarak kullanılmaktadır.

            1970’li yıllarda; FİLO Tipi denizaltı gemilerinin GUPPY sınıfı denizaltılar ile değiştirilmesine karar verilmiştir. Bu sınıf gemiler de FİLO Tipi olarak inşa edilmiş, ancak 1950’li yıllarda tadilatlar yapılarak GUPPY (Greater Underwater Propulsion Power) sınıfına geliştirilmiştir. 2000’li yıllara kadar hizmette kalacak olan bu denizaltı gemilerinden “TCG I.İNÖNÜ”’nün devir teslim töreni İzmir’de, diğerlerinin Amerika’da yapılmıştır. Bu denizaltı gemilerimizin isimleri ve hizmette oldukları tarihler aşağıda belirtilmiştir.

            GUPPY IA Sınıfı Denizaltı Gemisi;

“TCG DUMLUPINAR” (S 339)    (Ex. “USS CAIMAN” (SS 323))                          30.06.1972 - 22.12.1983

            GUPPY IIA Sınıfı Denizaltı Gemileri;

“TCG BURAKREİS” (S 335)       (Ex. “USS SEA FOX” (SS 402))             14.12.1970 - 01.07.1996

“TCG MURATREİS” (S 336)       (Ex. “USS RAZORBACK” (SS 394))                   30.11.1970 - 08.08.2001

“TCG ORUÇREİS” (S 337)         (Ex. “USS POMFRET” (SS 391))                       01.07.1971 - 15.09.1986

“TCG ULUÇALİREİS” (S 338)    (Ex. “USS THORNBACK” (SS 418))                   02.07.1971 - 07.08.2000

“TCG CERBE” (S 340)               (Ex. “USS TRUTTA” (SS 421))                          30.06.1972 - 23.07.1999

“TCG PREVEZE” (S 345)           (Ex. “USS ENTEMEDOR” (SS 340))                   31.07.1972 - 15.09.1986

“TCG I.İNÖNÜ” (S 346)              (Ex. “USS THREADFIN” (SS 410))                     18.08.1972 - 11.08.1998

            GUPPY IIIA Sınıfı Denizaltı Gemileri;

“TCG II.İNÖNÜ” (S 333)             (Ex. “USS CORPORAL” (SS 346))                     21.11.1973 - 18.10.1996

“TCG ÇANAKKALE” (S 341)      (Ex. “USS COBBLER” (SS 344))                        21.11.1973 - 22.01.1998

            Bu denizaltı gemileri; II.Dünya Harbi’ne ve Kore Harbi’ne katılmışlar, Atlantik ve Pasifik Okyanusları’nda başarılı görevler icra etmişlerdir.

            Hizmet dışına ayrıldıktan sonra “TCG DUMLUPINAR”, 1983-1986 yılları arasında “CERYAN BOTU”, “TCG PREVEZE”, 1986 yılından itibaren “CERYAN BOTU NO.7” (Y-1247) olarak hizmet vermiştir.

            “TCG CERBE”’nin yelkeninin, Marmara Depremi’nde hasar gören PREVEZE Korusu’ndaki eski “TCG PREVEZE” yelkeninin yerinde (adı Komodor Hüsnü DİZDAR Korusu olarak değiştirilen yerde), GUPPY sınıfı denizaltıları temsil etmek üzere bir anıt olarak yer alması sağlanmıştır.

            “TCG ULUÇALİREİS”, hizmet dışına ayrılmayı müteakip “Müze Denizaltı” olarak sergilenmek üzere özel bir “Müzecilik ve Kültür Vakfı”’na 10 yıl süre ile devredilmiştir. Türkiye’deki ilk “Müze Denizaltı”, 19 Haziran 2002 tarihinden itibaren ziyarete açılmıştır.

            Denizaltı Filosu Komutanlığı’nı oluşturan Komodorluklardan 1 nci Denizaltı Filotillası Komodorluğu; 26 Ocak 1973 tarihinden itibaren kuruluşundaki 4 GUPPY sınıfı denizaltı gemisi (“TCG PREVEZE”, “TCG ORUÇREİS”, “TCG CERBE” ve “TCG ULUÇALİREİS”) ile Kdz.Ereğli’de konuşlandırılmıştır.

            Denizaltı Kurtarma Gemisi “TCG AKIN” (A 585) (Ex. “USS GREENLET”)’a 12 Haziran 1970 tarihinde Pearl Harbour’da Türk sancağı çekilmiş ve Türkiye’ye intikalinden sonra Denizaltı Filosu Komutanlığı kuruluşuna alınmıştır. 1973-1975 yılları arasında Kdz.Ereğli’de konuşlu 1 nci Denizaltı Filotillası Komodorluğu’nun karargah gemisi olarak görev yapan gemiye, 1973 yılında “Denizaltıdan Personel Kurtarma Çanı” monte edilmiştir. “TCG AKIN”, 17 Kasım 1975 tarihinde Kurtarma ve Sualtı Komutanlığı kuruluşuna alınmış olup, halen hizmettedir.

            Denizaltı Yatak Gemisi “TCG YZB. NAŞİT ÖNGÖREN” (Y-1204) (Y-38)         (Ex. USS APL-47), “TCG GAZAL”’ın yedeğinde Türkiye’ye getirilerek 9 Mart 1973 tarihinde Türk sancağı çekilmiştir. Kdz.Ereğli’de konuşlandırılan BARGE gemisi, 1 nci Denizaltı Filotillası Komodorluğu’nun karargah gemisi ve bağlısı denizaltı gemileri personelinin yatak gemisi olarak hizmet vermiştir. 16 Ağustos 1993 tarihinden itibaren AKsaz’da konuşlandırılan “TCG YZB. NAŞİT ÖNGÖREN”, halen 3 ncü Denizaltı Filotillası Komodorluğu bağlısı denizaltı gemileri personeline hizmet vermektedir.

            “TCG UMURBEY” (A 588) (Ex. DITHMARSCHEN)’e 6 Ekim 1976 tarihinde Federal Almanya Wilhelmshaven’da Türk sancağı çekilmiş ve Türkiye’ye intikalinden sonra Denizaltı Filosu Komutanlığı kuruluşuna alınmıştır. AY sınıfı denizaltı gemilerinin ana gemisi ve torpido atışlarında hedef gemisi olarak görev yapmıştır. 12 Ocak 1999 tarihinde hizmet dışına çıkarılmıştır.

            Denizaltı Eğitim Merkezi Komutanlığı’nda 30 Eylül 1975 tarihinde inşasına başlanarak 12 Ağustos 1977 tarihinde. hizmete giren “Denizaltı Serbest Çıkış Kulesi”; 60 feet derinlikte bir eğitim tankından ve eğitim maksatlı üç adet kompartımandan oluşmaktadır. S.Ç.K. binasında Dershane ve Revir mevcut olup, ayrıca bir adet Çan ve iki adet iki bölmeli Basınç Odası bulunmaktadır.

            S.Ç.K.; 1977 yılından itibaren denizaltıcı personele Steinke Hood Tahlisiye Aparatı ile üstüvane/kompartıman kaçış eğitimi vermektedir.

TÜRK DENİZALTICILIĞINDA SON DÖNEM

            Denizaltıcılığımızda bir diğer aşama, NATO’nun Türkiye’ye Savunma Yardımı çerçevesinde, 1975 yılından itibaren Alman yapısı 1000 tonluk AY sınıfı (Type 209) denizaltıları alma kararıyla daha geniş boyutlara ulaşmıştır.

            Almanya’da Howaltdswerke Deutsche Werft (HDW) Tersaneleri’nde inşa edilen “TCG ATILAY” (S 347), 29 Temmuz 1975, “TCG SALDIRAY” (S 348), 23 Ekim 1975 ve “TCG BATIRAY” (S 349), 20 Temmuz 1978 tarihlerinde Almanya’da; Gölcük Tersanesi’nde inşa edilen “TCG YILDIRAY” (S 350), 20 Temmuz 1979, “TCG DOĞANAY” (S 351), 16 Kasım 1984 ve “TCG DOLUNAY” (S 352), 21 Temmuz 1989 tarihlerinde Türkiye’de sancak çekme törenleri yapılarak Donanma’ya katılmışlardır.

            “TCG YILDIRAY” (S 350), Gölcük Tersanesi’nde inşa edilen ilk Türk denizaltısı olarak tarihe geçmiştir.

            Amerika Birleşik Devletleri’nden alınan son iki gemi TANG sınıfı denizaltılardır. “TCG PİRİREİS” (S 343) (Ex. “USS TANG” (SS 563))’e 8 Şubat 1980 tarihinde New London’da, “TCG HIZIRREİS” (S 342) (Ex. “USS GUDGEON” (SS 564))’e 30 Eylül 1983 tarihinde San Diego’da yapılan devir teslim törenlerinde Türk sancağı çekilmiştir. Türk personel ile Türkiye’ye gelen her iki denizaltı gemimiz de halen hizmettedir.

            1990’lı yıllarda TANG sınıfı denizaltılara, Gölcük Tersanesi Komutanlığı’nca yapılan ilk Atış Kontrol Sistemi olan VATOS A/K Sistemi monte edilmiştir.

            4 Şubat 1991 tarihinde Denizaltı Eğitim Merkezi Komutanlığı’nda “AY Sınıfı Denizaltı Simülatör” binası hizmete girmiştir.

            1 nci Denizaltı Filotillası Komodorluğu, 13 Ağustos 1993 tarihinden itibaren kuruluşundaki  4 GUPPY sınıfı denizaltı gemisi (“TCG MURATREİS”, “TCG ULUÇALİREİS”, “TCG CERBE” ve “TCG I.İNÖNÜ”) ile yeniden Gölcük’de konuşlandırılmıştır.

            AY sınıfı denizaltı gemilerinden çok daha gelişmiş olan ve güdümlü mermi (Sub Harpoon) atabilen 1400 tonluk 4 PREVEZE sınıfı denizaltı; “TCG PREVEZE” (S 353) 22 Mart 1994, “TCG SAKARYA” (S 354) 6 Ocak 1995, “TCG 18 MART” (S 355) 27 Ağustos 1997 ve “TCG ANAFARTALAR” (S 356) 12 Ekim 1998 tarihlerinde sancak çekme törenleri yapılarak Donanma’ya katılmışlardır. Bu denizaltılarımız Gölcük Tersanesi’nde inşa edilmiştir ve sınıfının ilk gemileridir.

            “TCG TAKİP-2” (Y-99), Gölcük Tersanesi’nde inşa edilmiş ve 17 Ağustos 1995 tarihinde Donanma’ya katılmıştır. O tarihten itibaren Denizaltı Filosu Komutanlığı kuruluşuna alınmış, 01 Ekim 1997 tarihinden itibaren 3 ncü Denizaltı Filotillası Komodorluğu’na bağlanmış ve 20 Ekim 1997 tarihinden itibaren Aksaz’da konuşlandırılmıştır. Torpido takip, yakalama ve transfer görevlerini yerine getirmekte olan “TCG TAKİP-2”, halen hizmettedir.

            3 ncü Denizaltı Filotillası Komodorluğu, 10 Ekim 1997 tarihinden itibaren kuruluşundaki 4 AY sınıfı denizaltı gemisi (“TCG DOLUNAY”, “TCG DOĞANAY”, “TCG YILDIRAY” ve “TCG BATIRAY”) ile Aksaz’da konuşlandırılmıştır.

            Bu dönemde denizaltılarımız uzak denizlere seyirler yapmıştır.

            “TCG MURATREİS”, 1995 yılında Atlantik Okyanusu’nda icra edilen LINKED SEAS Tatbikatı’na katılmış, Portekiz ve İspanya’da liman ziyaretleri yapmıştır.

            “TCG HIZIRREİS”, 1997 yılında Atlantik Okyanusu’nda icra edilen LINKED SEAS Tatbikatı’na katılmış, Portekiz, İspanya ve İtalya’da liman ziyaretleri yapmıştır.

            Atlantik Okyanusu’nda icra edilen FOST Eğitimleri’ne; 1997-2000 yılları arasında PREVEZE sınıfı denizaltılarımızın tümü iştirak etmiştir.

            “TCG SAKARYA”, 26 Aralık 1996 - 28 Mart 1997 tarihleri arasında İngiltere’de FOST Eğitimleri’ne iştirak eden ilk PREVEZE sınıfı denizaltımız olmuş, Cadiz, Plymouth, Amsterdam Ve Agusta’ya liman ziyaretlerinde bulunmuştur. Bu seyirde, 05-08 Mart 1997 tarihleri arasında Amsterdam’da liman ziyareti yapan “TCG SAKARYA”, Hollanda’ya giden ilk Türk denizaltısı olmuştur.

            “TCG 18 MART”, 08 Eylül - 26 Kasım 1998 tarihleri arasında İngiltere’de FOST Eğitimleri’ne iştirak etmiş, Cadiz, Plymouth, Breeze, Lizbon Ve Augusta’ya liman ziyaretlerinde bulunmuştur.

            “TCG PREVEZE”, 12 Mart - 26 Mayıs 1999 tarihleri arasında İngiltere’de FOST Eğitimleri’ne iştirak etmiş, Cartegena, Plymouth, Lizbon Ve Bizerte’ye liman ziyaretlerinde bulunmuştur.

            “TCG ANAFARTALAR”, 10 Mart - 21 Mayıs 2000  tarihleri arasında İngiltere’de FOST Eğitimleri’ne iştirak etmiş, Cadiz, Malaga, Toulon Ve Plymouth’a liman ziyaretlerinde bulunmuştur.

            Denizaltıcılık tarihimizde Uzak Doğu’ya giden ilk Türk denizaltısı “TCG PREVEZE” olmuştur. “TCG PREVEZE”, 17-19 Kasım 1997 tarihleri arasında Hindistan’ın 50 nci Bağımsızlık Yıldönümü’ne ve 30 Kasım-8 Aralık 1997 tarihleri arasında Malezya’da Lima-97 Fuarı’na katılmak için 24 Ekim 1997 tarihinde ayrıldığı Gölcük’e 103 gün sonra, 3 Şubat 1998 tarihinde dönmüştür. “TCG PREVEZE”, bu uzun seyrini Hint Okyanusu’nda gerçekleştirmiş, 14.280 mil seyretmiş, Suudi Arabistan’ın Cidde, Hindistan’ın Bombay, Malezya’nın Langkawi, Pakistan’ın Karachi, Kuveyt’in Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri’nin Abudabi ve Mısır’ın İskenderiye limanlarını ziyaret etmiştir.

            1998 yılında, Denizaltı Serbest Çıkış Kulesi’nde, İsrail Deniz Kuvvetleri personeline eğitim vermek için protokol imzalanmıştır. 1999 yılından itibaren yapılan modernizasyon ve tadilatlar ile S.Ç.K.’ne; PREVEZE ve AY sınıfı denizaltı personeline daha gerçekçi eğitim vermek maksadıyla tek kişilik “PREVEZE Sınıfı Denizaltı Üstüvanesi” monte edilmiş ve SEIE MK.10 Tahlisiye Elbiseleri ile üstüvane/kompartıman kaçış eğitimi verilmeye başlanmıştır.

            Yine aynı tarihte S.Ç.K. binası 6 ncı katındaki DRAGER marka Basınç Odası’nın yerini; daha modern, bilgisayar destekli Alman HAUX marka Basınç Odası almıştır. Basınç Odası’nda dalgıç hastalıklarının yanı sıra 1999 yılında Gölcük Deniz Hastanesi ile yapılan protokol ile Sualtı Hekimi denetiminde Hiperbarik Oksijen Tedavisi yapılmaya da başlanmıştır.

           Hizmete girişinden itibaren S.Ç.K.’nde; yaklaşık 12.000 kişi kaçış eğitimi almıştır. S.Ç.K.’nde kurulduğu günden bu zamana kadar;

            -           Serbest Çıkış Öğretim Görevlisi Kursları,

            -           Denizaltıcı personel Yara Savunma Kursları,

            -           Kurtarma Sualtı Komutanlığı bağlısı SAT, SAS, Birinci Sınıf Dalgıç ihtisaslı personele Serbest Kaçış Eğitimleri verilmiş,

            -           Dalış hastalıkların tedavileri yapılmış ve Hiperbarik Oksijen (HBO) tedavisi uygulanmış,

            -           Bölge Özel Dalış Timleri’nin eğitimleri yaptırılmış,

            -           Denizaltıcı adaylarının basınca dayanıklılık testleri yapılmıştır.

            Bu faaliyetlerin yanı sıra İSRAİL, PAKİSTAN, MALEZYA Deniz Kuvvetleri personeline Serbest Çıkış ve Yara Savunma Eğitimleri verilmiştir.

             17 Ağustos 1999 tarihinde meydana gelen Marmara Depremi’nde içerisinde dersliklerin de bulunduğu Denizaltı Eğitim Merkezi Komutanlığı Komutanlık Binası ağır hasar gördüğünden yıkılmıştır. Yeni bina yapılana kadar eğitim faaliyetleri Denizaltı Eğitim Merkezi Komutanlığı bünyesinde bulunan diğer binalardaki mekanlardan istifade ile yürütülmeye devam etmektedir.

            Denizaltı Eğitim Merkezi Komutanlığı bünyesinde, dost ülke denizaltıcı personeline, “Denizaltı Özel İhtisas Kursları” ve “Oryantasyon Kursları” verilmektedir.

            Marmara Depremi’nden sonra 2 nci Denizaltı Filotillası Komodorluğu bağlısı “TCG ULUÇALİREİS” ve “TCG MURATREİS” 1 Ekim 1999 tarihinden itibaren geçici olarak Kdz.Ereğli’ye konuşlandırılmış ve hizmet dışına ayrılıncaya kadar burada kalmışlardır.

            6 AY sınıfı denizaltı gemisinin 1970-1980’li yıllarda, 4 PREVEZE sınıfı denizaltı gemisinin de 1990’lı yılarda Denizaltı Filosu’na katılması ve GUPPY sınıfı denizaltı gemilerinin de hizmet dışına ayrılmasıyla birlikte Komodorluklar yeniden yapılandırılmış ve 4 PREVEZE sınıfı denizaltı gemisi 1 nci Denizaltı Filotillası Komodorluğu kuruluşuna, 2 TANG ve 2 AY sınıfı (“TCG ATILAY” ve “TCG SALDIRAY”) denizaltı gemisi 2 nci Denizaltı Filotillası Komodorluğu kuruluşuna ve 4 AY sınıfı denizaltı gemisi de 3 ncü Denizaltı Filotillası Komodorluğu kuruluşuna alınmıştır.

            TANG sınıfı denizaltılar “TCG HIZIRREİS” ve “TCG PİRİREİS” de 2004 yılında hizmet dışına ayrılmışlardır.

            Gölcük Tersanesi’nde inşa edilen GÜR sınıfı denizaltılar; “TCG GÜR” (S 357), “TCG ÇANAKKALE” (S 358), “TCG BURAKREİS” (S 359) ve “TCG I.İNÖNÜ” (S 360) 2004-2006 yıllarında hizmete girmişlerdir.

            GÜR sınıfı denizaltı gemileri, hizmete girdiklerinde, 2 nci Denizaltı Filotillası Komodorluğu kuruluşuna alınmıştır.

            PREVEZE sınıfı denizaltılarda mevcut ISUS 83-2 A/K Sistemi yerine çok daha modern ve gelişmiş özelliklere sahip olan ISUS 90-33 A/K Sistemi, Encapsulated Harpoon Command And Launch System yerine Advanced Harpoon Weapon Control System, Bilgi Dağıtım Sistemi yerine daha gelişmiş ve mevcut tüm sensörleri bünyesinde birleştiren Navigation And Data Management Center System, Racal Peewit ESM Sistemi yerine Racal Sea Lion ESM Sistemi ile daha gelişmiş periskopların bulunduğu GÜR sınıfı denizaltılarda, döner tip konverterlerin statik konvertere çevrilmesiyle daha fazla sessizlik sağlanmıştır.

            PREVEZE sınıfı denizaltı gemilerinde mevcut olmayan Emercensi Üfleme Sistemi ve Ters Ozmoz Tatlı Su Sistemi’nin ilavesiyle GÜR sınıflarına, tatlı su ve arık su elde etme imkanları kazandırılmıştır.

            GÜR sınıfı denizaltılarımız, TIGERFISH Torpidoları’na ilaveten, daha süratli, daha uzun menzilli, kendi akustik başlığı ile hedef hareket analizi, fiber optik güdüm teli aracılığıyla yüksek kapasitede veri alışverişi yapabilen, yeni nesil bir torpido olan DM2A4 Torpidosu atma imkanına kavuşmuştur.

            GÜR sınıfı denizaltılarımızın yanısıra; beka kabiliyeti ve harp kifayeti yüksek, Denizaltı Harbi’ni tüm veçheleri ile uygulayan modern bir Denizaltı Filosu’nun sürekliliği için, mevcut denizaltılarımızın modernizasyon projelerine de devam edilmektedir. 

            14 Şubat 2000 tarihinden itibaren başlayan FAS Modernizasyonu kapsamında tüm PREVEZE sınıfı denizaltılarımıza alçak frekans bandındaki hedeflere ait gürültülerin tespit, analiz, izleme ve sınıflandırma imkanı kazandırılmış ve PREVEZE sınıfı denizaltılarımızın vuruş ve duruş gücü önemli ölçüde arttırılmıştır.

            “TCG DOLUNAY”’a 08 Ağustos 2001 tarihinden itibaren mevcut CSU 3-22 Sonar Sistemi ile entegre, MİLPAS (Milli Pasif Sonar Sistemi) (Gerçek Zamanlı Ve Etkileşimli Pasif Sinyal İşleme Sistemi) kazandırılmış olup, sonar operatörüne tespit edilen temasın analizi sonrasında sınıflandırma, akustik parmak izinin çıkarılması, elde edilen bilgilerin depolanması ile analiz imkanları sağlanarak sonar kifayeti ve operatör etkinliği en üst düzeye çıkarılmıştır. Milli imkan ve kabiliyetlerin kullanılması ile akustik sistemlerde dışa bağımlılığı azaltıcı önemli bir adım atılmıştır.

            2001 yılında, ilk iki AY sınıfı denizaltı modernizasyonu kapsamında “TCG ATILAY” (S-347) ve “TCG SALDIRAY” (S-348)’a, Gölcük Tersanesi’nde SEA LION EDT Sistemi ve Entegre Pasif Sonar (EPS) tadilatı uygulanmıştır. Yapılan modernizasyon ile her iki denizaltımız, modern ve günümüz teknolojisine uygun Sonar ve EDT Sistemlerine sahip olmuşlardır.

            Denizaltıdan Personel Kurtarma Çanı MCCANN BELL; 13 Nisan 2000 tarihinde Erdek Körfezi’nde ilk olarak “TCG SAKARYA” (S 354) denizaltı gemisine oturmuştur.

            MK.23 Harp Torpidosu atışını ilk kez 09 Haziran 2000 tarihinde “MÜNFESİH BERK”’e “TCG ATILAY” (S 347) yapmıştır.

            Eylül 2000 tarihinde, Mersin Körfezi’nde icra edilen SORBET ROYAL-00 Tatbikatı’nda DSRV; ilk olarak “TCG SAKARYA” (S 354)’ya oturmuş ve denizaltıcılık tarihimizde ilk defa 135 metreden personel transferi gerçekleştirilmiştir.

            08 Eylül 2000 tarihinde, SORBET ROYAL-00 Tatbikatı’nda Mersin açıklarında SRV-300 ile ilk kez “TCG ANAFARTALAR” (S 356), 97 metrede Kurtarma Eğitimi icra etmiştir.

             MK.24 MOD.2 TIGERFISH Harp Torpidosu ilk atışını 15 Haziran 2001 tarihinde Ex. “USS MILLER”’e “TCG 18 MART” (S 355) yapmış, ancak torpido arızası nedeniyle isabet gerçekleşmemiştir.

            PREVEZE sınıfı gemilerde ilk MK.23 Harp Torpidosu atışını 15 Haziran 2001 tarihinde Ex. “USS MILLER”’e “TCG 18 MART” (S 355) yapmıştır.

            Soğuk savaş dönemi sonunda görevi sadece Denizaltı Harekatı ile sınırlı kalmayan denizaltıların, inşa teknikleri ve silah yüklerindeki değişmeler ve DSH birliklerinin imkan ve kabiliyetlerindeki büyük gelişmeler nedeniyle, Denizaltı Harekatı’nın etkinliğinin sürdürülebilmesi için, sessizliği artırılmış, “Havadan Bağımsız Tahrik Sistemi”’ne sahip, “Stealth” tekne yapısı ile akış gürültüsünün azaltıldığı, modern tip sakınma/aldatma sistemlerine ve yüksek kapasitedeki bataryalara sahip, milli imkanların kullanıldığı yeni tip denizaltı projeleri ile Türk Denizaltı Filosu; geçmişte olduğu gibi istikbalde de vurucu gücü yüksek, etkili silah sistemlerine sahip, sualtı sürati ve manevra kabiliyeti yüksek, beka kabiliyeti artırılmış denizaltılar ile donatılmış olarak Dünya Bahriyeleri arasındaki mümtaz yerini muhafaza etmeye devam edecektir.

                                                                                                                                  Yaşar Necdet ÇELİK

                                                                                                                                  E. Deniz Yarbay